نور خورشید؛ فواید و تهدیدات پنهان / هر آنچه باید درباره اشعه ماوراء بنفش بدانید
نور خورشید اگرچه برای بدن مفید و حیاتی است، اما بخش نامرئی آن یعنی اشعه ماوراء بنفش می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت پوست، چشم‌ها و حتی محیط زیست باشد؛ آگاهی و رعایت نکات ایمنی تنها راه کاهش این خطر پنهان است.
به گزارش مفدا بهشتی، دریافت روزانه نور طبیعی خورشید نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری، تقویت سیستم ایمنی بدن و تولید ویتامین D دارد. با این حال، بخش نامرئی نور خورشید یعنی اشعه ماوراء بنفش (UV) می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت پوست و چشم‌ها باشد و حتی اثرات زیست‌محیطی منفی نیز داشته باشد.
اشعه ماوراء بنفش چیست؟
نور خورشید و برخی منابع مصنوعی مانند دستگاه‌های جوشکاری، لامپ‌های برنزه‌کننده و لیزر، اشعه ماوراء بنفش تولید می‌کنند. این اشعه در سه نوع اصلی UV-C ،UV-B و UV-A وجود دارد که خوشبختانه UV-C توسط لایه اوزون جذب می‌شود و به سطح زمین نمی‌رسد، اما UV-B و UV-A هر دو می‌توانند اثرات مخرب زیادی بر پوست و چشم داشته باشند.
خطرات اشعه UV برای سلامتی:
پوست: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه UVB باعث آفتاب‌سوختگی، قرمزی و در موارد شدید تاول می‌شود. اشعه UVA نیز با آسیب به کلاژن و الاستین، منجر به پیری زودرس، چین و چروک و در نهایت افزایش خطر سرطان پوست می‌شود.
چشم‌ها: بافت چشم‌ها بسیار حساس است و در برابر اشعه UV آسیب‌پذیرتر. این اشعه می‌تواند باعث آب مروارید، دژنراسیون ماکولا (یکی از علل نابینایی در سالمندان)، فتوکراتیت (آفتاب‌سوختگی قرنیه) و حتی سرطان‌های نادر چشم شود.
سیستم ایمنی: قرار گرفتن زیاد در معرض اشعه UV می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی را افزایش دهد.
اثرات زیست‌محیطی اشعه UV:اشعه UV نه تنها سلامت انسان، بلکه محیط زیست را هم تهدید می‌کند. این اشعه می‌تواند به گیاهان آسیب بزند، فرایند فتوسنتز را مختل کند و اکوسیستم‌های آبی و کیفیت هوا را تحت تأثیر قرار دهد.
شاخص جهانی تابش UV:سازمان بهداشت جهانی میزان تابش اشعه UV را در مقیاسی از ۰ (پایین) تا ۱۱ (شدید) طبقه‌بندی می‌کند. هنگام افزایش این شاخص، رعایت اقدامات محافظتی توصیه می‌شود:
۰ تا ۲: خطر کم
۳ تا ۵: خطر متوسط
۶ تا ۷: خطر بالا
۸ تا ۱۰: خطر بسیار بالا
۱۱ و بیشتر: خطر شدید
راه‌های محافظت در برابر اشعه UV:
- استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ و تمدید هر دو ساعت یکبار
- استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV و کلاه لبه‌دار
- پوشیدن لباس‌های پوشیده با رنگ‌های روشن
- اجتناب از قرار گرفتن طولانی در معرض نور مستقیم خورشید، به‌ویژه در ساعات اوج تابش (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر)
همچنین کودکان و نوجوانان به دلیل فعالیت‌های بیشتر در فضای باز، بیش از بزرگسالان در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار دارند؛ بنابراین توجه ویژه والدین به محافظت از پوست و چشم کودکان بسیار ضروری است.
منبع: مرکز بهداشت، درمان و مشاوره دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
نظر